Βιολογική καταπολέμηση του έλκους της καστανιάς

Υλοποιείται από τη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης & Προστασίας Δασών & Φ. Π. σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΘΙΑΓΕ και χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Αγροτική Ανάπτυξη - Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου 2000-2006"

Δρ Στέφανος Διαμαντής, Τακτικός Ερευνητής
Δρ Χαρίκλεια Περλέρου, Δασολόγος-Φυτοπαθολόγος

Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών
Η ασθένεια του έλκους της καστανιάς έχει πλέον εξαπλω-θεί σε όλη την Ελλάδα και προκαλεί σοβαρές απώλειες στο φυτικό κεφάλαιο πολλών καλλιεργητών καστανιάς. Σοβαρές νεκρώσεις προκαλεί και σε δημόσια, κοινοτικά και ιδιωτικά πρεμνοφυή καστανοδάση τα οποία παράγουν πολύτιμη ξυλεία καστανιάς.

Το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΘΙΑΓΕ εμπλέκεται στην καταπολέμηση της ασθένειας από το 1988 όταν για πρώτη φορά η ασθένεια εντοπίσθηκε στα πολύτιμα καστανοδάση του Αγίου Όρους. Το Εργαστήριο Δασι-κής Παθολογίας επικέντρωσε την έρευνα στη βιολογική καταπολέμηση της ασθένειας με τη χρήση ιού του γένους Hypovirus με διπλή περιέλιξη RNA (ds-RNA). Η βελτιωμένη τεχνική που αναπτύχθηκε εφαρμόσθηκε στα 70.000 στρέμ. καστανοδασών του Αγίου Όρους την περίοδο 1998-2000 με αποτέλεσμα την εξάλειψη της ασθένειας.

Το έλκος της καστανιάς, ως εκτατική ασθένεια, ήταν αναμενόμενο ότι θα εξαπλωνόταν σε όλη τη χώρα παρ’ όλες τις ενημερωτικές διαλέξεις που έγιναν σε διάφορες περιοχές (Γρίβα και Καστανερή Ν. Κιλκίς, Άγιο Πέτρο, Άστρος και Ασέα Ν. Αρκαδίας, Αρτεμίσιο Ν. Μεσσηνίας, Ζαγορά και Τσαγκαράδα Ν. Μαγνησίας, Άγιο Γεώργιο Ν. Φθιώτιδας, Χαλκίδα, Δαμασκηνιά Ν. Κοζάνης κ.ά.). Έτσι, μεθοδευμένα και συστηματικά από το 1995 δημιουργήθηκε η επιστημονική υποδομή για την εφαρμογή της βιολογικής καταπολέμησης σε εθνικό επίπεδο. Αρχικά χαρτογραφήθηκε η ασθένεια σε όλη την Ελλάδα και στη συνέχεια αναγνωρίσθηκαν και χαρτογραφήθηκαν οι τύποι βλαστικής συμβατότητας (vc types) του παθογόνου μύκητα Cryphonectria ( συν. Endothia) parasitica ο οποίος και προκαλεί την ασθένεια.

Για την αποφυγή λαθών που έγιναν ιδιαίτερα στη Γαλλία και Ιταλία, το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών υπέβαλε το 1999 πρόταση προς τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος του τότε Υπουργείου Γεωργίας για την ένταξη ενός έργου εθνικής εμβέλειας στο Γ’ ΚΠΣ με στό-χο την εξεύρεση της αναγκαίας χρηματοδότησης για την εφαρμογή της βιολογικής καταπολέμησης σε όλη τη χώρα.

Η πρόταση έγινε αποδεκτή και το έργο με τίτλο « Εκπόνηση Μελέτης και Εκτέλεση των Προβλεπόμενων από αυτήν Έργων για την Καταπολέμηση της Ασθένειας του Έλκους της Καστανιάς» εντάχθηκε στο Μέτρο 6.3 – Δράση Α' του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης της Υπαίθρου 2000-2006.

Το καλοκαίρι του 2006 συντάχθηκε η σχετική μελέτη από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών ενώ το Δεκέμβριο έγινε η οριστική της παραλαβή από τον Τελικό Δικαιούχο που εί-ναι η Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης & Προστασίας Δασών & Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων. Σύμφωνα με τη μελέτη η καταπο-λέμηση θα εφαρμοσθεί σε 17 νομούς της χώρας (Καβάλας, Δράμας, Θεσσαλονίκης, Πέλλας, Κιλκίς, Πιερίας, Λάρι-σας, Καρδίτσας, Ιωαννίνων, Άρτας, Φθιώτιδας, Εύβοιας, Ευρυτανίας, Αιτωλοακαρνανίας, Αρκαδίας, Λακωνίας και Μεσσηνίας). Παρόμοιo πρόγραμμα που εφαρμόζεται στο Ν. Χαλκιδικής από το 2005, χρηματοδοτείται από το ΠΕΠ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.

Η εφαρμογή της καταπολέμησης στο ύπαιθρο γίνεται με την περιμετρική στα έλκη τοποθέτηση μυκητικής πάστας (μυκητικού εμβολίου) η οποία περιέχει τον ιό σε 2-3 δένδρα/στρέμ./χρόνο. Ο ιός προσβάλλει τον παθογόνο μύκητα και τον καθιστά υποπαθογόνο. Διασπείρεται με φυσικούς μηχανισμούς με αποτέλεσμα τη συνολική ύφεση της ασθένειας. Η εργασία υπαίθρου γίνεται από εξειδικευμένα συνεργεία που επικεφαλής τους είναι δασολόγος ή δασοπόνος, αρχίζει δε στις 15 Μαΐου και ολοκληρώνεται στο τέλος Ιουλίου. Την προμήθεια της κατάλληλης συμβατής μυκητικής πάστας για όλους του νομούς αναλαμβάνει το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών σύμφωνα με το χάρτη τύπων βλαστικής συμβατότητας του παθογόνου μύκητα. Το έργο βιολογικής καταπολέμησης θα ολοκληρωθεί σε τρία χρόνια, 2007, 2008 και 2009. Σύμφωνα πάντα με τη μελέτη θα τοποθετηθούν συνολικά 3 εκατ. μυκητικά εμβόλια με συνολική δαπάνη 4,7 εκατ. €.

Οι καστανοπαραγωγοί δεν επιβαρύνονται οικονομικά. Η Πολιτεία αναλαμβάνει όλο το κόστος της καταπολέμησης ενθαρρύνοντας τους διασκορπισμένους σε ορεινά χωριά παραγωγούς να επανέλθουν στην καλλιέργεια της καστανιάς. Αυτή θα είναι η πρώτη φορά που στη χώρα μας εφαρμόζεται κάποια ευεργετική πολιτική για τους καστανοκαλλιεργητές.

Πρόκειται για ένα γιγάντιο έργο και η επιτυχία του θα εξασφαλισθεί μόνο με τη συνεργασία των Υπηρεσιών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, των αναδόχων του έργου αλλά και των καλλιεργητών. Ο υφυπουργός κ. Α. Κοντός παρακολουθεί το έργο και δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για την καταπολέμηση της ασθένειας αλλά και την προώθηση της καστανοκαλλιέργειας σε εθνικό επίπεδο.

Σύμφωνα με το γενικό σχεδιασμό τα συνεργεία έχουν εντολή να απλώσουν τον ιό κατά το δυνατόν ομοιόμορφα στην ευρύτερη περιοχή σύμφωνα με τους χάρτες της μελέτης και όχι να καταπολεμήσουν την ασθένεια σε κάποιο συγκε-κριμένο κτήμα. Ακόμη και ασθενείς καστανιές σε κτή-ματα που δεν έχουν «εμβολιασθεί» θα θεραπευθούν. Όμως η μέθοδος είναι βιολογική και τα αποτε-λέσματα θα αρχίσουν να γίνονται ορατά 1-2 χρόνια μετά την επέμβαση.

Τέλος, οι Νομοί Σερρών, Φλώρινας, Κοζάνης, Τρικάλων, Ηλείας, Αχαΐας, Λέσβου και Χανίων, όπου η καστανιά καταλαμβάνει μικρή έκταση και η ασθένεια είναι περιορισμένη, έχουν ήδη ενταχθεί στο Δ’
ΚΠΣ.

Πληροφορίες:
Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, 57006 Βασιλικά Θεσσαλονίκης
Θεραπευμένο έλκος ένα χρόνο μετά τον εμβολιασμό του με μυ-κητική πάστα. Τα βέλη δείχνουν τα σημεία εμβολιασμού.
τηλ.: 2310 461171,
e-mail: info@fii.gr